Autizmi na flet që në muajt e parë! Si ta dëgjojmë atë…

01/15/2020

Shenjat e autizmit te bebet 0-12 muajsh

Çrregullimi i spektrit të autizmit është një çrregullim zhvillimor, që do të thotë se shenjat bëhen të dukshme pasi një fëmijë nuk zhvillohet siç pritej, për shembull zhvillimi i i të folurit ose të mësuarit zvarritet më vonë nga sa pritet.

Si e tillë, ka pak shenja të autizmit që vërehen te të sapolindurit. Sidoqoftë, nëse një fëmijë nuk përmbush gurët kilometrik të zhvillimit që priten për moshën 2 muajsh, 4 muajsh, 6 muajsh, 9 muajsh apo 1 vjeç; kjo mund të jetë një nga shenjat e para të autizmit apo të një gjendje tjetër zhvillimore.

Është mirë të dini: Jo të gjitha bebet i përmbushin gurët kilometrik të zhvillimit ekzaktësisht në të njëjtën kohë. Është normale të kemi disa ndryshime në zhvillim. Nëse dyshoni për zhvillimin e fëmijës suaj, kontaktoni një specialist zhvillimi.

Disa nga shenjat e hershme që mund të tregojnë se një bebe më pak se një vjeç mund të ketë çrregullimin e spektrit të autizmit, janë;

Mungesa e gugatjeve në muajin e katërt
Mungesa e buzëqeshjes në muajin e pestë
Mungesa e të qeshurës në muajin e gjashtë
Mungesa e interesit për lojra në muajin e tetë
Mungesa e përgjigjes ndaj emrit në muajin e dymbëdhjetë
Nuk shikon objektet që i tregojnë të tjerët në muajin e dymbëdhjetë
Zemërim dhe irritim ndaj zhurmave të forta
Nuk kërkon prindin për siguri dhe qetësim në situata të reja dhe të panjohura
Merr kënaqësi nga loja i vetëm për periudha të gjata kohore
Mungesa e kontaktit me sy.

Shenjat e autizmit te të vegjlit 1-2 vjeç

Disa nga shenjat që mund të tregojnë se të vegjlit, midis një dhe dy vjeç, mund të kenë çrregullimin e spektrit të autizmit, janë;

Mungesa e zhvillimit të aftësive gjuhësore, si "mama", "baba" për moshën 1 vjeç ose përdorimi i fjalive të thjeshta për moshën 2 vjeç.
Përsëritja e fjalëve në mënyrë të vazhdueshme
Mungesa e interesit për të luajtur lojra sociale ose përreth fëmijëve të tjerë
Mungesa e kontaktit me sy
Mungesa e imitimit të të tjerëve
Përfshirja në sjellje përsëritëse, si përplasja, lëkundja apo tundja e duarve.

Rreth 25-30% e fëmijëve me autizëm kanë zhvilluar disa aftësi gjuhësore deri në 18 muaj, por më pas fillojnë t'i humbasin ato. Disa fëmijë midis 1 dhe 2 vjeç mund të humbasin lojën ose aftësi të tjera sociale që ata i kanë zhvilluar.

Shenjat e autizmit te fëmijët 2-5 vjeç

Simptomat e çrregullimit të spektrit të autizmit zakonisht bëhen më të qarta në moshën 2 ose 3 vjeç. Por gama e sjelljeve dhe aftësive të përfshira këtu mund të bëhen me të dukshme midis moshës 2-5 vjeç.

Disa shenja që tregojnë se një fëmijë mund të ketë çrregullimin e spektrit të autizmit, janë;

Mungesa e shprehjes së emocioneve ose shprehja vetëm e një game të kufizuar emocionesh.
Vështirësi për të interpretuar emocione të ndryshme te të tjerët
Nuk duken të lidhur ngushtë me prindrit
Mungesa e interesit për të luajtur lojra sociale ose përreth fëmijëve të tjerë
Interes i shtuar për të luajtur me një lodër apo objekt të veçantë
Ekolalia, përsëritja e fjalëve apo shprehjeve të të tjerëve
Përsëritja e fjalëve të veta pa pushim
Përdorimi i gjuhës dhe shprehjeve në mënyrë formale, në vend të zhargonit të bashkëmoshatarëve.
Mungesa e plotë e zhvillimit të aftësive gjuhësore
Vështirësi në trajnimin e tualetit
Ka shpërthime inati ose kolaps sjellor
Sjellje agresive fizikisht
Sjellje sfiduese, si goditja e kokës në mur apo gërvishtja në lëkurë
Përfshirja në sjellje përsëritëse, si përplasja, lëkundja apo tundja e duarve.

Fëmijët me autizëm kanë vështirësi të kuptojnë atë që njerëzit e tjerë janë duke menduar apo ndjerë, dhe shpesh i humbasin dhe nuk i ndjekin shenjat sociale. Një fëmijë me autizëm mund të mos jetë në gjendje të tregojë ndryshimin midis një të rrituri që thotë "hajde këtu" duke qenë i lumtur dhe i qeshur dhe një të rrituri që thotë "hajde këtu" duke qenë i zemëruar dhe i nevrikosur. Kjo mund të na ngatërrojë dhe të krijojë përshtypjen që fëmija nuk është i lidhur me njerëzit.

Është mirë të dini: Ekolalia është një pjesë normale e zhvillimit gjuhësor të shumë fëmijëve dhe në përgjithësi vihet re përgjatë moshës 3 vjeç. Fëmijët me autizëm ka më shumë të ngjarë të vazhdojnë me ekolalinë edhe pas moshës 3 vjeç.

Shenjat e autizmit te fëmijët mbi 5 vjeç

Megjithëse çrregullimi i spektrit të autizmit mund të diagnostikohet në mënyrë të besueshme përgjatë moshës 2 dhe 3 vjeç, shumë fëmijë nuk marrin një diagnozë deri në fëmijërinë e vonë. Simptomat e buta te fëmijët me çrregullim të spektrit të autizmit që kanë një funksionim të lartë, mund të mos njihen derisa fëmija të filloj shkollën.

Autizmi është një gjendje spektri, që do të thotë se fëmijët do të kenë përvoja të ndryshme të jetës së përditshme. Fëmijët që janë më shumë se 5 vjeç deri në vitet e para të adoleshencës, të cilët kanë simptoma të buta dhe i përkasin gamës më të lartë të funksionimit të spektrit të autizmit, mund të përfshijnë;

Interesa të ngushta apo gati obsesive lidhur me tema të caktuara
Përfshirje në sjellje përsëritëse, si përplasja, lëkundja, tundja e duarve apo këputja e një shiriti gome
Nuk vendosin kontakt me sy
Kanë vështirësi me ndërveprimet shoqërore.
Nuk kuptojnë emocionet e të tjerëve ose të vetes së tyre.
Preferojnë të jenë vetëm
Shmangin kontaktin fizik
Kanë zakone të papërshtatshme të gjumit
Përdorimi i gjuhës dhe shprehjeve në mënyrë formale, në vend të zhargonit të bashkëmoshatarëve.
I japin një rëndësi shumë të madhe rregullave dhe rutinave
Zhvillojnë preferenca të forta për ushqime, rroba apo objekte të caktuara.

Fëmijët të cilët kanë simptoma të ashpra dhe i përkasin gamës më të ulët të funksionimit të spektrit të autizmit, mund të përfshijnë;

Mungesën totale të fjalorit
Dëshpërim te jashtëzakonshëm nga ndryshimet në rutinë
Performimi i sjelljeve sfiduese, të tilla si agresiviteti apo përplasja e kokës në mur.
Kanë nevojë për mbështetje në aktivitetet e përditshmërisë, si për veshjen apo larjen.
Përfshirja në sjellje përsëritëse, si përplasja, lëkundja apo tundja e duarve
Këmbëngulja për rregullat dhe rutinat.
Zhvillojnë preferenca të forta për ushqime, rroba apo objekte të caktuara.
Kanë nevojë për dieta të specializuara.

25-50% të fëmijëve me autizëm nuk zhvillojnë aftësi të komunikimit verbal. Si e tillë, një pjesë e konsiderueshme e fëmijëve me çrregullimin e spektrit të autizmit do të bëhen adoleshentë dhe të rritur jo verbal.

I.Aliraj